معیار ضرر در روزه
۱۰۸: آیا احتمال ضرر، مجوز ترک روزه میشود، یا اطمینان به ضرر لازم است؟ میزان در مقدار ضرر چیست؟
جواب: همه مراجع (بهجز تبریزی، سیستانی و وحید): آنچه باعث افطار روزه میشود، خوف ضرری است که منشأ عقلایی داشته باشد و میزان در مقدار آن، عرف عقلا است؛ بهگونهای که اثر مترتب بر روزه را ضرر بدانند.[۱۲۱]
آیات عظام تبریزی، سیستانی و وحید: آنچه باعث افطار روزه میشود، خوف ضرری است که منشأ عقلایی داشته باشد و مقدار ضرر، باید قابلتوجه باشد.[۱۲۲]
نظر پزشک
۱۰۹: ملاک در ضرر، تشخیص پزشک است یا تشخیص خود شخص؟
جواب: همه مراجع: تشخیص خود بیمار ملاک است. همین اندازه که ترس نسبت به ضرر عقلایی باشد، کافی است. خوف ضرر گاهی از قول متخصص و زمانی از تجربه مریضهای مشابه و گاهی از تجربه خود انسان، به دست میآید.[۱۲۳]
۱۱۰: اگر انسان شک داشته باشد که روزه برایش ضرر دارد یا نه؛ ولی پزشک او را از گرفتن روزه منع میکند، تکلیف چیست؟
جواب: آیات عظام امام، خامنهای، صافی، فاضل و نوری: اگر از گفته پزشک برای او ترس پیدا شود و احتمال عقلایی بدهد که روزه برایش ضرر دارد، نباید روزه بگیرد.[۱۲۴]
آیات عظام تبریزی و وحید: در فرض یادشده اگر پزشک، متخصص و مورد اعتماد باشد، باید به گفتهاش عمل کند.[۱۲۵]
آیات عظام بهجت و سیستانی: اگر از گفته پزشک برای او ترس پیدا شود و احتمال عقلایی بدهد که روزه برایش ضرر دارد، میتواند روزه نگیرد.[۱۲۶]
آیتالله مکارم: اگر از گفته پزشک برای او ترس پیدا شود و احتمال عقلایی بدهد که روزه برایش ضرر دارد، نباید روزه بگیرد و اگر با تجربه خودش در یافته که ضرر ندارد، باید روزه بگیرد. در صورت شک، میتواند یکی دو روز را تجربه کند و بعد طبق دستور بالا عمل نماید.[۱۲۷]